مقاله برنامه ریزی از دیدگاه اسلام

برنامه ریزی از دیدگاه اسلامی

تعریف: در این زمینه چندین تعریف ارائه شدهاست که ما به دوتای از آنها اشاره می کنیم:

الف) برنامه ریزی فرایندی است که طی آن مدیران اهداف را تعیین می کنند؛ آینده را پیش بینی می کنند و مسیر فعالیت های طراحی شده را برای به دست آوردن اهداف نشان می دهند.

ب) برنامه ریزی یعنی تعیین اهداف درست و سپس انتخاب روش و وسیله مناسب برای به دست آوردن اهداف.

ارکان اصلی برنامه ریزی

1- تعیین اهداف.

2- پیش بینی راه ها و امکانات لازم برای رسیدن به آن اهداف. به عبارتی برنامه ریزی عبارت است از تعیین اهداف و پیش بینی راه ها و امکانات لازم برای دستیابی به آن اهداف.

اهمیت برنامه ریزی

ما اگر بخواهیم موفقیت مدیران را ارزیابی کنیم دو تا معیار ما داریم که یکی اثربخشی است و یکی کارآیی ، یعنی توانیی انجام کار درست و توانایی انجام درست کارها معیار ارزیابی ما محسوب می شود. برای ارزیابی میزان موفقیت مدیر در سازمان باید عملکرد مدیر را با هریک از دو معیار فوق مورد ارزیابی قرار بدهیم. این دو معیار نظیر دو رکن اصلی برنامه ریزی هستند زیرا همان گونه که در تعریف برنامه ریزی بیانشد برنامه ریزی عبارت است از تعیین اهداف درست و سپس انتخاب راه های درست و مناسب برای به دست آوردن آن اهداف.

در یک روایت زیبایی پیامبر بزرگوار اسلام به ابن مصعود سفارش می کند به اینکه : یابن مسعود اذا عملت عملا فاعمل بعلم عقل و ایاک ان تعمل عملا بغیر تدبیر فانه جل جلاله یقول: ولا تکونوا کا للتی نقضت غزلهعا من بعد قوه انکاثا. نحل/ 94 (بحار الانوار ج77 ص 100)

ترجمه: (ای پسر مسعود آنگاه که کاری انجام می دهی با آگکاهی و عقل انجام بده و مبادا که کار را برون برنامه ریزی . آگاهی انجام دهی، همانا خداوند متعال می فرماید: مانند زنی نباشید که رشته های خود را پس از محکم تابیدن وا تابید.

این نمونه ای از یک کار بی هدف و بدون برنامه می باشد و خداوند متعال دستور می دهدکه انسان ها از چنین کار پرهیز نمایند.

مفهوم برنامه ریزی

برنامه ریزی از جمله واژگان سهل و ممتنع است؛ زیرا ظاهری ساده و باطنی پیچیده دارد. با نگاهی به کتاب های مربوط به برنامه ریزی، در می یابیم که تعاریف زیادی درباره برنامه ریزی شده است که، بعضی از آنها ناقص و بعضی نیز با اهداف بحث ما سازگاری نمی باشد. در یک تعریف چنین آمده است: تعیین و اتخاذ شیوه و روش هایی که ما را به بهترین نتیجه مطلوب برساند. در تعریفی دیگر، برنامه ریزی عبارت از طرح تدابیری که بتوان به بهترین صورت از منابع موجود برای نیل به اهداف مطلوب استفاده کرد.

به نظر می رسد، مناسب ترین تعریفی که از برنامه ریزی می توان ارائه داد این است: پیش بینی خردمندانه و تنظیم فعالیت ها و بررسی نیازمندی ها در مدت زمان معین (شبانه روز، هفته، ماه و سال) بر اساس اولویت ها و متناسب با توان، استعداد و خواسته خود، در راستای نیل به اهداف.